معاون میراث فرهنگی گفت که با ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی پیشنهاد برگرداندن نام استان گلستان به نام باستانی‌اش «هیرکانی» را به میراث فرهنگی و استانداری این منطقه اعلام کرده است.
تاریخچه جنگل های هیرکانی
«فسیل زنده»، «موزه طبیعی»، «پیرترین یا قدیمی‌ترین جنگل دنیا در ایران»، «یادگاری از اولین دوره جنگل روی زمین» و «بازمانده‌ای از دوران سوم زمین شناسی و عصر یخبندان»، همه عنوان‌هایی هستند که به جنگل‌های هیرکانی در ایران داده می‌شود؛ جنگلی که اهمیت بسیاری در دنیا دارد.
جنگل‌های هیرکانی، قدیمی‌ترین جنگل‌های جهان محسوب می‌شوند، که با نام موزه زنده دنیا نیز شناخته می‌شوند. اروپایی‌ها در گذشته نام قدیم گرگان را به مرکزیت گنبد، هیرکان می‌نامیدند. هیرکان بخش‌هایی از سمنان، مازندران و مناطق اطراف را در بر می‌گرفت؛ و هیرکانیا نامیده می‌شد. این واژه بعدها به گرگان تبدیل شد که در برگیرنده دشت گرگان، خلیج گرگان و غیره بود. در واقع می‌توان گفت جنگل‌های هیرکانی نام قدیمی همین منطقه و گرگان بوده است.
نگل‌های هیرکانی در کمربندی به طول ۸۰۰ کیلومتر ( از آستارا تا شرق گرگان) و عرض تقریبی ۱۱۰ کیلومتر، دامنه‌های شمالی رشته کوه البرز را از سطح دریا تا خط مرزی جنگل (ارتفاع ۲۸۰۰ متر از سطح دریا) پوشش می‌دهند. کل مساحت این منطقه جنگلی، بیش از ۸/۱ میلیون هکتار است که ۱/۱ درصد سرزمین ایران را تشکیل می‌دهد. جنگل‌های هیرکانی بخش‌هایی از ۵ استان مرزی شمال ایران ( از غرب به شرق: اردبیل، گیلان، مازندران، گلستان و شمال خراسان) را در بر گرفته و این منطقه امروزه با نام « منطقه اکولوژیکی جنگل مخلوط هیرکانی خزر» شناخته می‌شود، که یکی از ۲۰۰ منطقه معرفی شده اکولوژیکی جهان، توسط بنیاد جهانی حمایت از حیات وحش است.
جنگل‌های هیرکانی بازمانده دوران سوم زمین شناسی و عصر یخبندان و غنی از نظر گونه‌های بومی و باستانی، پوشش گیاهی و تنوع زیستی، با نادرترین گونه‌های جنگلی جهان شامل ۱۵۰ گونه بومی (آندمیک) درختی وبوته‌ای، و ۶۰ گونه پستاندار، ۳۴۰ گونه پرنده، ۶۷ گونه ماهی، ۲۹ گونه خزنده و ۹ گونه دوزیست است. ببر مازندرانی که زمانی بزرگ‌ترین گوشتخوار ایران بود، ۲۰ سال پیش منقرض شد و گونه‌های دیگر که به طور چشمگیری کاهش یافته‌اند نیز شامل پلنگ، سیاه‌گوش، خرس قهوه‌ای، گرگ، شغال،گربه جنگلی، شنگ و مرال هستند. جنگل‌های هیرکانی همچنین به عنوان منطقه مهم بین‌المللی برای پرندگان (IBA) ثبت شده است.
این نوع جنگل‌ها، در حالی که در اکثر نقاط اروپا و سیبری به دلیل سرما و یخبندان قادر به بقا نبوده و در حال حاضر فسیل‌هایی از آنها به جای مانده، به دلیل اقلیم معتدل‌تر در حاشیه دریای خزر به حیاط خود ادامه داده‌اند.
محمدحسن طالبیان – معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری – در نشست خبری ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی که روز دوشنبه ۲۴ تیرماه در سازمان میراث جهانی برگزار شد، بیان کرد: با ثبت جهانی این محوطه طبیعی بزرگ کشور به میراث فرهنگی استان گلستان، بازگرداندن نام باستانی آن را درخواست دادیم که میراث فرهنگی نیز این درخواست را به استانداری اعلام کرده است، اما هنوز جوابی از سوی استانداری اعلام نشده است.
او با بیان این‌که هر سال بخشی از عرصه جنگل‌های هیرکانی را بدون گرفتن سهمیه‌ای به پرونده جهانی می‌توان اضافه کرد، گفت: هر سال می‌توانیم ۲۵ درصد از این عرصه را اضافه کنیم؛ اتفاقی که باعث می‌شود حتی پای سوداگران چوب را از این مناطق حذف کنیم.
۱۴ تیرماه ۱۳۹۸ پرونده جنگل‌های هیرکانی که از سوی ایران ارائه شده بود، در یونسکو ثبت شد. نماینده سازمان حفاظت محیط زیست در پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی نیز گفته است: از دو میلیون هکتار جنگل هیرکانی موجود در ایران، ۳۱۰ هزار هکتار آن ثبت جهانی شده است. البته از طریق کنترل بهره‌برداری از جنگل‌ها، بخش‌های بیشتری از جنگل‌های هیرکانی را در یونسکو می‌توانیم به ثبت برسانیم.
طالبیان در نشست امروز با تاکید بر این‌که ۹۸ درصد از جنگل‌های هیرکانی در داخل ایران است، که حدود ۹ میلیون هکتار در شهرها، روستاها و حتی حاشیه خلیج‌فارس را شامل می‌شود، ادامه داد: برای ثبت جهانی این محوطه گسترده نخست مناطقی مشخص شدند که طبیعت بکرتری دارند و در ادامه باید ساماندهی‌ها انجام شوند و در صورت امکان بخش‌های قابل استفاده را به پرونده می‌توانیم اضافه کنیم. در این شرایط و در صورتی که حتی امکان ثبت جهانی آن محوطه وجود داشت، مدیریت آن بسیار سخت بود.
او با اشاره به این نکته که بخشی از پهنه‌های جهانی شده در اختیار دیگردستگاه‌های دولتی مانند منابع طبیعی یا محیط زیست است، اظهار کرد: به دلیل ارزش‌های جهانی و مدیریت میدانی، پهنه‌ها مشخص و تعیین شده‌اند. از سوی دیگر در نقاطی که احساس می‌شود می‌توان کار انجام داد و موضوع حفاظت، یادگیری و ظرفیت جهانی شدن هنوز در این منطقه وجود دارد، با عزم موجود در کشور می‌توان با پدیده‌های جنگل‌خواری و سوداگران چوب مبارزه کرد.
به اعتقاد وی برای تکمیلِ این روند باید طرح تفضیلی برای جنگل‌ها ادامه‌دار باشد تا بتوانیم ذخایر موجود را برای کشور ماندگار کنیم.
وی اضافه کرد: در شرایط کنونی در پهنه‌ی جهانی شده، هیچ تهدیدی برای این محوطه و وجود ندارد، ما نگران دیگر مناطق هستیم که تاثیرگذاری حضور برای آسیب‌ها به آن مناطق نیز آسیبی وارد نکند.
تاکید برای یکپارچه‌شدن پرونده جهانی جنگل‌های هیرکانی
او با اشاره به این‌که تلاش‌ها در بحث فنی و مدیریتی پرونده ارسباران در سطح عالی بود، ادامه داد: ایران تقریبا لابی سیاسی کمی در طول این سال‌ها دارد ، معمولا برخی کشورها از ابعاد مختلف با یکدیگر در یک گروه قرار می‌گیرند، از سوی دیگر برخی کشورها که جنبه کارشناسی برای ان‌ها اهمیت دارد به گفت‌وگوی ایرانی‌ها اهمیت می‌دهند و کار کارشناسی فارغ از کار سیاسی انجام می‌دهند.
وی به تبریک کشور آذربایجان بعد از ثبت جهانی این پرونده توسط ایران اشاره کرد و گفت: قبل و بعد از ثبت جهانی جنگل‌ها، در صحبتی که با آذربایجان داشتیم نسبت به ایجاد پهنه‌ی یکپارچه در این جنگل‌ها در پرونده‌ی جهانی شده، تاکید کردیم. همچنین این بحث مطرح شد که قبل از ایجاد مرزها سیاسی بین دو کشور این جنگل‌ها یکپارچه بوده‌اند، بنابراین می‌توانیم با کنار گذاشتن این مرزها، پرونده آذربایجان را به پرونده ایران الحاق کنیم.
تهیه طرح جامع حفاظت ازجنگل‌های تاریخی
وی با اشاره به ماموریتی که به عهده‌ی پژوهشگاه میراث فرهنگی گذاشته شده است، ادامه داد: پژوهشگاه موظف به تهیه‌ی طرح جامع در جنگل‌های هیرکانی شده است همه این اقدامات یک نوع فرآیند است که نباید انتظار داشته باشیم یک شبه برطرف شود.
او همچنین به درخواست پژوهشگاه برای تهیه برنامه جامع گردشگری برای جنگل‌های هیرکانی اشاره کرد و افزود: بر خلاف صحبت‌هایی که به تازگی مطرح می شود درصد حضور گردشگران در گشور کم شده است، در صحبت‌هایی که برخی از استان‌ها مطرح می کنند هتل‌های آنها تا چند سال آینده رزرو شده‌اند.
طالبیان تاکید کرد: در این برنامه‌ها مانند آن‌چه که برای بیابان لوت تهیه شده بود، باید مشخص شود گردشگری تا کجای جنگل می‌تواند برود و درچه مناطقی امکان حرکت ندارد، این یک فرآیند است تا مخزن‌های ژنتیک جهان برای بررسی در اختیار داشه باشند. این از نظر پژوهشی و پایداری مهم است.
ورود میراث فرهنگی به انتقال آب دریای خزر به سمنان
معاون میراث فرهنگی کشور همچنین درباره‌ی انتقال آب دریای خزر که بخشی از آن از منطقه‌ی جنگل‌های هیرکانی عبور می‌کند، بیان کرد: هر چند در نگاه نخست محیط زیست باید در این زمینه نظر دهد، اما میراث فرهنگی نیز حتما در این بحث وارد می‌شود و آن را بررسی می‌کند.به گفته‌ی او، احتمال دارد در آینده بخش‌هایی از این مناطق به پرونده‌ی جهانی جنگل‌های هیرکانی بپیوندد.
لزوم نجات ارسباران از زباله
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر وضعیت بد جنگل‌های ارسباران از نظر زباله، می‌گوید: صحبت‌هایی مبنی بر تولید برق از زباله‌های این محوطه‌ی تاریخی و طبیعی شنیده‌ام که می‌تواند این محوطه را برطرف کند. از سوی دیگر توسعه‌ی ویلاهای روستایی که درا ین محوطه به صورت بی‌ربط در حال گسترش هستند وضعیت نه چندان مناسبی را در این منطقه ایجاد کرده است .
او تاکید می‌کند: معتقدم متولی برطرف کردن مشکلات این محوطه‌ها، فقط میراث‌فرهنگی نیست، بنابراین همه دستگاه‌ها باید با یکدیگر در برطرف کردن این مشکلات کمک کنند، در شورای عالی معماری و شهرسازی نیز نسبت به این اتفاق اعلام نظر شده تا این وضعیت‌ها سامان پیدا کنند.
اقدامات ایران و روسیه در حوزه‌ی فرهنگی
طالبیان همچنین در این نشست خبری درباره‌ی توافق‌هایی که ایران و روسیه برای انجام اقدامات فرهنگی می‌توانند انجام دهند، اظهار کرد: سال گذشته مکاتباتی بین دو کشور انجام شده است، که برگزاری نمایشگاه‌های مشترک در حوزه‌ی موزه‌ای و صحبت‌هایی برای نمایش صنایع دستی در این کشور نیز بیان شده‌اند.او تاکید کرد: تفاهم‌نامه‌های امضا شده هیچ ربطی به مسائل سیاسی ندارد و همه‌ی آنها در حوزه‌های فرهنگی و حتی استفاده از کارشناسان بدون مرز در حوزه‌های مختلف مانند مرمت و باستان شناسی انجام شده‌اند.
خبرگزاری ایسنا-۱۳۹۸/۰۴/۲۴
Leave a Reply